Çin’de Sincan Uygur Özerk Bölgesi’nin merkezi Urumçi’de karantina altında olduğu iddia edilen apartmanda çıkan yangının ardından Kovid-19 tedbirlerine karşı başlatılan protestolar ülke geneline yayılıyor.
Dün gece başkent Pekin’de düzenlenen protestoda göstericiler, hükümetin ve devlet medyasının yangındaki tavrını eleştirirken, yurttaş haklarına ve söz özgürlüğüne ait taleplerini lisana getirdi.
Pekin’in merkezindeki Chaoyang ilçesinde gece saatlerinde Liamao Kanalı’nın iki yakasında toplanan birkaç yüz kişilik küme, Urumçi yangınında hayatını kaybedenleri andı.
Nehir kenarında mum yakan ve çiçek bırakan kalabalık, ellerinde protestoların sembolü haline gelen boş beyaz kağıtları havaya kaldırarak “karantina istemiyoruz”, “test istemiyoruz”, “özgürlük istiyoruz” sloganları attı.
“Filmleri geri verin”
Çoğunluğunu genç, eğitimli orta sınıf bireylerin oluşturduğu küme, “Filmleri geri verin, sinema özgürlüğümüzü istiyoruz”, “medyayı geri verin, gazeteciliği geri verin, ifade özgürlüğümüzü istiyoruz” sloganlarını tekrarladı.
Protestocuların ortasında bir bayan, Urumçi’deki yangını hatırlatarak “İtfaiye araçlarının apartman kompleksine giremediğini gördük. Hükümet, ‘Kapı açıktı, onlar (yangında ölen apartman sakinleri) kaçmadı.’ dedi. Kore’de izdiham olduğunda her şey haber yapıldı. Biz niçin hiç haber görmedik. Hayır, bunu kabul etmiyoruz. Vatandaşlarımız insan eliyle hazırlanan bir felakete kurban edildi. Bizim duyduğumuz ise sırf palavralar ve sessizlik.” diye konuştu.
Beyaz kağıt hareketinin, insanların buna tepkisini dile getirdiğini ifade eden genç kadın, “Bu kağıtların üzerine hiçbir şey yazmadık. İthamlarımız ve matemimiz yüreğimizde.” dedi.
Gösteriyi Çin’de kullanılan mesaj uygulaması WeChat’te gördüğünü, herhangi birinin yönlendirmesiyle değil kendi iradesiyle geldiğini vurgulayan genç kadın, “Bize süreksiz karantina uygulanacağını söylüyorlar. Bugünlerde en çok neyi duyuyoruz? Karantina, kapanma. Karantinaya hayır, kapanmaya hayır. Açın, açın. İtfaiyecilerin yolunu açın, hayatın yolunu açın.” sözünü kullandı.
Nadir protestolar artan hoşnutsuzluğu gösteriyor
Devletin toplum üzerindeki denetiminin ağır olduğu Çin’de nadir görülen bu türden protestolar, halkın, hükümetin Kovid-19 politikasına ve katı salgın kontrol tedbirlerine karşı artan hoşnutsuzluğunu dışa vuruyor.
Urumçi kentinde çıkan yangın, Çin genelinde Kovid-19 tedbirlerine karşı artan huzursuzluğu tepkiye dönüştürdü.
Tienşan ilçesindeki apartman kompleksinde 24 Kasım’da, bir dairedeki elektrik kaçağından çıktığı sanılan yangında 10 kişi hayatını kaybetmişti.
Kurbanların kimlikleri açıklanmazken, İsviçre’de sürgünde yaşayan Uygur kökenli bir kişi, 48 yaşındaki halası ile 4 ila 13 yaşlarındaki 4 çocuğunun yangında hayatını kaybettiğini belirtmişti.
Yangının çıktığı apartmanda yaşayanların karantina nedeniyle meskenlerini terk edemediği, itfaiye gruplarının metal bariyer ve pürüzlerle çevrili komplekse giremedikleri için yangına vaktinde müdahale edemediğine ait argümanlar reaksiyona yol açmıştı.
İtfaiye takımlarının yangına müdahalede gecikmesi, izolasyon bariyerlerinin mahzur olması nedeniyle apartman kompleksinin içine girmeyen itfaiye aracının sıktığı tazyikli suyun binaya erişemediğini gösteren görüntülerin toplumsal medyada yayılması reaksiyonları büyütmüştü.
Apartman karantinada mıydı?
Yetkililer, apartman kompleksinin, “düşük riskli” salgın denetim bölgesi olduğunu, münasebetiyle sakinlerin yangında dışarı çıkabileceğini ileri sürerken, toplumsal medya kullanıcıları, salgın denetimine ait data tabanlarında bölgenin hala “yüksek riskli” işaretlendiğini gösteren paylaşımlar yaptı.
Yangının çıktığı apartmanın sakinlerine 21 Kasım’da gönderildiği iddia edilen notta, apartmanda pozitif vakalara rastlandığı, vatandaşların 3 gün boyunca evlerinden çıkamayacağı, daire kapılarının mühürleneceğinin bildirildiği ileri sürülmüştü. Ayrıca daire kapılarının kollarının çelik tellerle bağlandığını gösteren bazı fotoğraflar da internette paylaşıldı.
Urumçi İtfaiye Şefi Li Vınşıng’ın, ölümlerin, “bazı apartman sakinlerinin yangında kendilerini kurtaracak becerilerinin zayıf olmasından” kaynaklandığını savunan kelamları, toplumsal medyada büyük reaksiyonla karşılanırken, “kurbanı suçlayarak sorumluktan kurtulma çabası” olarak kınandı.
Urumçi ve Şanghay’daki protestolar
Olayın ardından 25 Kasım’da Urumçi’de yerel hükümet binasının bulunduğu meydanda toplanan vatandaşlar, “karantinayı kaldırın”, “halka hizmet edin”, “öleceksek birlikte ölelim” sloganlarıyla tepkisini göstermişti. Ayrıca kentin farklı bölgelerinde çok sayıda vatandaş, bayraklarla sokaklarda yürümüştü.
Ülkenin en büyük kenti Şanghay’da 26 Kasım’da yaklaşık 300 gösterici, yangında hayatını kaybedenleri anmak ve karantina politikasını protesto etmek için Anfu semtindeki Urumçi Caddesi’nde toplanmıştı.
Ellerinde beyaz kağıtlar taşıyan göstericiler, “özgürlük istiyoruz”, “karantinaya hayır”, “sağlık koduna hayır”, “Sincan’a özgürlük”, “Şi Cinping istifa” sloganları atmıştı. Şova müdahale eden polis, kimi protestocuları gözaltına almıştı.
Ülkede çok sayıda üniversite yerleşkesinde, yangın kurbanları için anma ve protestolar organize edildi. Jiangsu eyaletinde Nancing Bağlantı Üniversitesindeki anmaya yüzlerce öğrenci katıldı. Öğrenciler, cep telefonlarının ışıklarını açarak yangın kurbanlarını andı, karantina siyasetlerini eleştirdi.
Çin’in en prestijli okullarından, Devlet Başkanı Şi Cinping ve çok sayıda siyaset seçkininin mezunu olduğu Pekin’deki Çinghua Üniversitesinde de öğrenciler, önlemleri protesto eden bildiri okudu. Bildiriyi okuyan öğrenci, “Çinghua öğrencileri olarak bu yaşananlara karşı çıkmazsak vebali gelecekte üzerimizde olacaktır.” sözünü kullandı.
Ülkenin farklı kentlerinde sokaklarda ve yerleşim ünitelerinde, denetim önlemlerine karşı çıkan hareketler yapıldığı bildiriliyor.
Sosyal medya paylaşımlarında ve görüntülerde, Gansu eyaletinin Lancou kentinde, göstericilerin bir test kulübesini devirdiği görüldü.
Kovid-19 salgınında birinci olayların ortaya çıktığı Hubey eyaletinin Vuhan kentinde vatandaşlar, kent merkezi yakınında bir mahalleyi tecrit eden denetim noktasındaki barikatları devirerek dışarı çıktı.
Siçuan eyaletinin Çıngdu kentinde vatandaşların yeni inşa edilen prefabrik karantina merkezinin üretimini engellediği belirtildi.
“Sıfır vaka” politikası
Çin’de sonbahardan bu yana Omicron’un bulaşıcılığı yüksek alt varyantlarının yol açtığı salgınlar nedeniyle olay sayısı giderek artıyor.
Ulusal Sıhhat Kurulun bilgilerine nazaran, Çin ana karasında son 24 saatte hastalık belirtisi gösteren 3 bin 748, göstermeyen 36 bin 304 olay kaydedildi.
Vaka sayısının nüfusuna oranla az olmasına ve büyük kısmının hastalık belirtisi göstermemesine karşın Çin, “sıfır vaka” olarak isimlendirilen katı salgın denetim önlemlerini uygulamaya devam ediyor.
Kovid-19 hadiselerini ortaya çıktığı yerde bastırmayı ve bulaşma zincirini kesmeyi hedefleyen strateji, karantina, seyahat kısıtlamaları, toplu testler, imalat, ticaret ve hizmetler bölümündeki işletmelerin faaliyetlerinin kısıtlanması yahut kapalı devre sürdürülmesi üzere katı ve geniş ölçekli önlemleri gerektiriyor. Önlemler, hayatın olağan akışına müdahalenin yanında ekonomik maliyeti açısından da tartışmalara yol açıyor.
Çoğu ülke virüsle belli ahenk içinde yaşamaya, hayatın akışını ve ekonomik faaliyetleri aksatacak denetim önlemlerinden kaçınmaya yönelik stratejileri benimserken Çin, salgının başından beri başvurduğu önlemleri sürdürmekte ısrar ediyor.
